De gemeenteraad bestaat uit 17 raadsleden en wordt elke vier jaar gekozen door de inwoners van Waterland. De raad heeft als taak om de Waterlandse inwoners te vertegenwoordigen, gemeentelijke kaders te stellen en het college van B&W te controleren.

De huidige gemeenteraad heeft zitting in de periode 2022-2026.

Voor de fracties die vertegenwoordigd zijn in de raad is veel werk te verzetten. Om deze taken voor de raadsleden enigszins te verlichten, kunnen duoraadsleden worden aangesteld.

Duoraadsleden zijn geen lid van de raad maar wel lid van een politieke partij. Het duoraadslid moet, net als een raadslid, de eed of belofte afleggen. Duoraadsleden worden door de afzonderlijke fracties voorgedragen en worden door de raad benoemd. Zij nemen voor hun fractie deel aan de beraadslagingen in de voorbereidende vergadering. In tegenstelling tot de raadsleden hebben zij geen stemrecht.

Voorzitter
De burgemeester is voorzitter van de raad en van het college. De burgemeester is voorzitter van de raadsvergaderingen. Tijdens de voorbereidende vergadering, als de raad dus inhoudelijk debatteert over de raadsvoorstellen, wordt de raad voorgezeten door een daartoe door de raad aangewezen voorzitter, die ook raadslid moet zijn.

Griffie
De griffie ondersteunt en adviseert de gemeenteraad. Daarnaast speelt de griffie een belangrijke rol bij de samenwerking tussen de raad en het college, de gemeentesecretaris en de medewerkers.

De Rekenkamer is een commissie die de gemeenteraad ondersteunt bij zijn controlerende taak. De Rekenkamer voert onafhankelijk onderzoek uit en kijkt daarbij of het handelen van het gemeentebestuur:

• voor de burgers oplevert wat bedoeld is (doeltreffendheid);
• met minder kosten hetzelfde op kan leveren (doelmatigheid);
• voldoet aan de wet en andere regels (rechtmatigheid)
  De Rekenkamer is ingesteld om met haar onderzoek een bijdrage te leveren aan een goed functionerende gemeente. Door de onderzoeksrapporten die de Rekenkamer uitbrengt, wil men voor de raad en de inwoners zichtbaar maken wat er is gebeurd met het door de raad vastgestelde beleid; bijvoorbeeld: zijn de gestelde doelen bereikt en tegen welke kosten?

Tot 2024 had de gemeente een Rekenkamercommissie met zowel externe leden als raadsleden. Vanaf 2024 is door een wijziging van de Gemeentewet enkel nog een Rekenkamer met externe leden toegestaan.